Trstenik u pisanim dokumentima prvi put se pominje kao zadužbina kneza Lazara

Knežev metoh na Moravi

Rušena i ponovo građena varoš bila je sedište zanatlija da bi poslednjih decenija postao industrijski centar

U Trstenik, gradić na uzdignutoj masivnoj steni koji vekovima zapljuskuju talasi Zapadne Morave, putevi vode iz pravca: Kruševca sa jedne i Vrnjačke Banje i Kraljeva sa druge strane. Ime je dobio po trsci koja je rasla na obali Morave. Ovo mesto kao metoh svoje zadužbine knez Lazar je prvi put spomenuo u povelji darovanoj manastiru Ravanica. Ali u tim smutnim vremenima već 1398. godine Turci poharaše i popališe Ravanicu pa njen metoh Trstenik primio pod svoje skute manastir Ljubostinja sa hramom Uspenja presvete Bogorodice, zadužbina kneginje Milice u kojoj ona preminu 11. novembra 1405. godine, i gde su položeni njeni zemni ostaci.

Prvi pomen Trstenika posle sloma srpske države nalazimo u jednom turskom defteru iz 1476. godine. Među naseljima nahije Maglič u kadiluku Brvenik zabeležen je Trstenik kao zamet (vojničko dobro) Muhamed - bega Češnegara, vernog kušača hrane strašnog sultana Mehmeda Drugog Osvajača. Trstenik je tada imao 68 domova i dva mlina. NJive i vinogradi bili su zapušteni, jer su žitelji gradili lađe.

Tajnovita je prošlost Trstenika. Prolazile su i harale ovuda mnoge vojske, a ponajviše turska i austrougarska. Kao drumska palanka u moravskom tesnacu kroz koji su prolazili trgovački karavani i vojničke družine kontrolisale rečne brodove, Trstenik postaje čaršija sa turskom mahalom u jezgru naselja i hrišćanskom mahalom na periferiji. Prema nekim kazivanjima, trstenički hrišćani su imali svoju crkvu brvnaru u šumi kraj izvora i dolazili su praznikom na verske obrede kriomice od Turaka. Kućišta i Varoška planina kriju tajne o zbegovima hrišćana i neprekinutoj tradiciji od srednjeg veka do konačnog oslobođenja od Turaka, u proleće 1815. godine. I kasnije je Trstenik je imao mnogo nemirnih godina, ali su njegovi žitelji uz bdenju u svetilištima, nalazili nadu, veru i utehu.

Boraveći na svom imanju 1833. godine, knez Miloš obilazi Trstenik i novu čaršiju, koju su podigli trstenički trgovci i zanatlije, ali se trstenički srez 1838. godine ukida i ulazi u Kruševački, Jošanički i Župski da bi 1859. godine ponovo postao sedište sreza. Između dva svetska rata Trstenik je bio grad trgovaca, sa 32 zanatske radnje, 36 kafana, dva hotela, pet državnih i mešovitih banaka. Važio je za administrativni centar kome je gravitirao veliki broj sela s obe strane Zapadne Morave, Levača i Župe Aleksandrovačke.

Na burnoj političkoj sceni dominirali su radikali i demokrate i delimično udružena opozicija, da bi se pred sam rat pojavili i simpatizeri levičarskih organizacija. Svojim radom isticali su se patriotske organizacije "Narodna odbrana" i Sokolsko društvo, a pokrenute su i prve novine "Narodna volja". Po završetku Drugog svetskog rata Trstenik naglo menja svoj dotadašnji izgled i privrednu strukturu. Grad na Moravi se razvio kao industrijski i poljoprivredni centar sa mnogim specifičnostima koje ga razlikuju od mnogih drugih gradova u Srbiji.

Grad je smešten na mestu prolaska i ukrštanja moravskih puteva koji povezuju ovaj kraj sa Kruševcom, Kraljevom, Vrnjackom Banjom, Župom, Levcom. Kroz grad, dolinom Zapadne Morave, prolazi železnicka pruga Stalac-Kraljevo, a u njegovoj neposrednoj blizini smešten je aerodrom za koji strucnjaci kažu da je medu najpogodnijim u zemlji za mnoge vazduhoplovne potrebe.

Naselja se nalaze sa obe strane Zapadne Morave, a najudaljenija sela daleko su od Trstenika oko 20 kilometara.

Kult rada i sposobnosti čoveka ovoga kraja doprineli su da se ovde, u jednom izrazito poljoprivrednom kraju, ukoreni i izraste jedan industrijski gigant, obezbeđujuci tako da Trstenik postane evropska metropola hidraulike i pneumatike. Metalci "Prve petoletke" potomci ratara, povrtara, kalemara, vinogradara, svojom veštinom obrade metala proneli su širom Jugoslavije i Evrope slavu ovog kraja.

Podrucje opštine Trstenik prostire se na 448 kvadratnih kilometara u dolini Zapadne Morave i na valovitim padinama planinskih masiva Goca i Gledickih planina.
Ova opština danas ima oko 54.000 stanovnika, od kojih polovina živi u gradu, tražeći uhlebljenje uglavnom u "Prvoj petoletki", ali i drugim kolektivima u oblasti privredne i poljoprivredne proizvodnje, građevinarstva, ugostiteljstva i brojnih zanatskih delatnosti.

 

 

Ljubostinja

Prva Petoletka